Muzeum Pamięci Sybiru powołane zostało cztery lata temu jako miejska placówka kultury; wówczas jeszcze w przejściowej lokalizacji w centrum Białegostoku. Jego docelowa siedziba powstała pod koniec 2019 roku, w starych wojskowych magazynach przy ul. Węglowej. Główną częścią muzeum jest stała ekspozycja, która przedstawia historię polskiej obecności na Syberii - od carskich zsyłek w głąb Rosji, po represje i zbrodnie sowieckie, w tym deportacje na Wschód. Władze miasta podkreślają, że instytucja w Białymstoku jest "hołdem złożonym Sybirakom i ich rodzinom". Oprócz oficjalnych, piątkowych uroczystości, zorganizowane zostały także inne wydarzenia. W czwartek ma zostać powołany Instytut Badawczy im. Seweryna Nowakowskiego, a od soboty muzeum będzie otwarte dla odwiedzających, wówczas zaplanowano m.in. prezentacje grup rekonstruktorskich z całej Polski. Obchody zakończą się w niedzielę, kiedy odbędzie się przejazd rowerowy "Peletonem Pamięci" i piknik "Śniadanie Kresowe". Czytaj też: Stan wyjątkowy w Podlaskiem. Rolnik z okolic Nowego Dworu: "Teraz jest spokój"
Muzeum Pamięci Sybiru to trzykondygnacyjny kompleks, na który oprócz magazynów składa się też nowy budynek, ma powierzchnię 5,5 tys. mkw. Dyrektor instytucji prof. Wojciech Śleszyński mówił wcześniej, że samo miejsce "krzyczy", bo to właśnie stąd były odprawiane pociągi na Wschód. Śleszyński opowiadając PAP o wystawie, podkreślał, że ma ona charakter narracyjny i to pierwsza taka wystawa w tej części Polski. "Czym się różni od tradycyjnych wystaw w innych muzeach? Tutaj my prowadzimy przez odpowiednio skonstruowaną opowieść" - powiedział PAP. Na wystawę stałą wchodzi się przez zabytkowy wagon, którym wywożono ludzi na Sybir. Jest też wyjaśnienie różnicy między słowami "Sybir" i "Syberia", gdzie Syberia to nazwa geograficzna, a Sybir to miejsca zsyłek.
Oprócz relacji osób, które były na Syberii, historię "opowiadają" też przedmioty. Muzeum zebrało ponad 5 tys. eksponatów i pamiątek po Sybirakach. Na wystawie będą prezentowane nieliczne. "Wybraliśmy eksponaty, które mają pasować do opowieści, które mają przykuć uwagę, wyjaśnić, być zapamiętane" - mówił dyrektor. Zobacz także: Tęczowy Białystok organizuje II Marsz Równości. Pierwszy wstrząsnął mieszkańcami miasta
W muzeum jest też księgarnia, restauracja, a także miejsce na wystawy czasowe i pokoje pracy. Budowa Muzeum Pamięci Sybiru została sfinansowana ze środków MKiDN oraz z budżetu miasta. Budowa stanu surowego kosztowała 37 mln zł; ok. 14 mln zł pochodzi z budżetu ministerstwa kultury. Samo muzeum otrzymało też z MKiDN z unijnego programu Infrastruktura i Środowisko 6,8 mln zł na wykonanie wystawy stałej i wyposażenie placówki.